In het kader van het 300-jarig jubileum van de Brielse Vestingwerken en de viering van 200 jaar Koninkrijk, wordt in 2013 meer aandacht besteed aan de bevrijding van de Franse overheersing dan in andere jaren.

Ongeveer 50 personen kunnen op 1 december 2013 om 14.15 uur deelnemen aan een wandeltocht, waarbij gidsen vertellen over de aanleiding van de opstand en de 1 April Vereniging allerlei spectaculaire acts vertoont (dit keer ongetwijfeld niet in 16e eeuwse kostuums).

"Onderweg worden de deelnemers gelaafd en misschien nog wel meer," laat Briels Nieuwsland op dubbelzinnige toon weten over een historische gebeurtenis, waarbij één van de mannelijke hoofdrolspelers in dameskleding bij zijn lurven is gegrepen. 

Op de Markt wordt de overgave van de Fransen nagespeeld, waarbij 'De STEEG' nadrukkelijk adviseert om niet te schieten met het kanon van het Wellerondom. De zijmuur van het oude Stadhuis moet nog een paar eeuwen mee.

De kosten bedragen € 3,50 p.p.; vooraf te voldoen bij de VVV aan de Turfkade. Gezien het geringe aantal deelnemers is het gewenst om tijdig te reserveren. (KLIK HIER.)

Dat de 17 verenigde Nederlanden na de val van Antwerpen uiteen waren gevallen in de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden en de Spaanse Nederlanden heeft stadhouder Willem III behoorlijk opgebroken. Want door het gebrek aan eenheid in de Nederlanden, achtte zijn erfvijand Lodewijk XIV van Frankrijk zich machtig genoeg om geregeld de Republiek aan te vallen. In 1678 hield de zonnekoning Frans Vlaanderen met machtige steden als Rijssel (nu: Lille) en  Atrecht (nu: Arras) aan de zoveelste oorlog met de bovenburen over. Die streek behoorde weliswaar tot Spaans Vlaanderen, maar dat had hij in 1677 ook maar de oorlog verklaard. (In 1672 was Willem III zijn prinsdom Orange al aan Frankrijk kwijt geraakt. Willem heeft zich destijds wellicht niet erg druk gemaakt over het verlies, omdat in 1672 het Eerste Stadhouderloze Tijdperk eindigde en hij in de veel belangrijkere Republiek de macht in handen kreeg.)

Ondanks alle oorlogen, die Willem III en Lodewijk XIV met elkaar zouden voeren, heeft de Franse koning niet altijd zo'n afkeer voor zijn protestante tegenstrever gekoesterd. Tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk heeft hij, buiten medeweten van Willem III, met koning Karel II een geheim verdrag gesloten om de Republiek te vernietigen en Willem III als Soeverein Prins van een Hollandse Rompstaat te installeren. Wat niet aan de 'rompstaat' werd toebedeeld, zouden de koningen onderling verdelen. Het geheime verdrag werd niet uitgevoerd, omdat Willem in heilige verontwaardiging ontstak, toen zijn oom (formeel het hoofd van de protestantse Church of England) katholiek bleek te zijn geworden.

Lodewijk XIV (1638-1715) en koning-stadhouder Willem III (1650 - 1702) zouden elkaar op talloze manieren beconcurreren. Zo is Willems Paleis Het Loo duidelijk opgezet als een beschaafde, smaakvolle versie van het exhibitionistische Paleis van Versailles, dat de glorie van een in financieel opzicht bankroet land moest symboliseren. Daarbij moet worden aangetekend, dat het Het Loo kleiner mocht zijn dan het paleis van de zonnekoning, omdat het niet als residentie van de koning-stadhouder, maar als jachtslot werd gebruikt. Willem III schijnt erg klein te zijn geweest. Zijn Franse conculega droeg niet voor niets schoenen met hoge hakken. Ondanks zijn erg korte benen, heeft Willem III zich ooit, net als Lodewijk XIV, aan balletdansen bezondigd. 

Op één terrein moest Willem III in zijn Franse koning zijn meerdere erkennen: het aantal maîtresses. Naar verluidt moest zijn verontruste alleen maar te worden keer worden 'geapaiseerd' (gerustgesteld), toen 's nachts een vreemde vrouw werd betrapt bij het verlaten van de slaapkamer van de koning-stadhouder. Mary Stuart liet zich door haar echtgenoot-neef geruststellen, dat de vrouw in het holst van de nacht verslag had gedaan van haar bevindingen als spionne aan het hof van Lodewijk XIV. (Volgens geruchten zou de eerste vrouw van Lodewijk XIV, de Oostenrijkse Maria-Theresia [van Habsburg] betrokken zijn geweest bij het bespioneren van haar echtgenoot.)

Daar staat tegenover, dat Britse historici nog altijd hopen uit te vinden hoe het precies zat tussen Willem III en graaf Hans Willem Bentinck, die, naar verluidt om medische redenen, nadat de prins op jonge leeftijd door de pokken was getroffen, naakt in diens armen pleegde te slapen. Hans Willem is overigens 2 keer getrouwd en als vader van 11 wettige kinderen een voorvader van koningin Elizabeth II.

Ook over de seksuele voorkeur van de kinderloos gestorven koninklijke echtgenote Mary Stuart en haar zus en opvolgster Queen Anne doen al eeuwenlang geruchten de ronde. 

Aan het begin van de 80-jarige Oorlog waren de inwoners van de Noordelijke Nederlanden (Nederland) overwegend trouw katholiek, terwijl naar verhouding veel inwoners van de aan het eind van het conflict nagenoeg geheel katholieke Zuidelijke Nederlanden (België en Frans-Vlaanderen) de protestantse zaak aanhingen. 

Antwerpen was met zijn meer dan 100.000 inwoners de grootste stad van de Nederlanden. De stad was ook nog eens protestants. De haven was veel belangrijker dan die van Amsterdam, dat in 1587 met oorlogsgeweld tot de opstand was bekeerd. In 1583 verbleef Willem van Oranje met zijn hofhouding in Antwerpen. In 1585 viel Antwerpen weer in Spaanse handen. En toen moet, volgens veel Antwerpenaren, na gekonkel van de jaloerse concurrent Amsterdam het grote verraad plaats hebben gevonden. 

Zowel Spanje als het kamp van de stadhouder accepteerde een status quo, waarbij in het Noorden de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond, die grote aantrekkingskracht uitoefende op elders vervolgde protestanten, en de 10 Zuidelijke Nederlanden Spaans en katholiek bleven. De Republiek deed niet veel meer om de Zuidelijke Nederlanden van de Spaanse overheersing te bevrijden. En de haven van Antwerpen werd door de Republiek de nek omgedraaid.

Protestante Antwerpenaren konden 4 jaar lang met hun bezittingen naar het Noorden vertrekken, waardoor de stad in korte tijd 60.000 kapitaalkrachtige inwoners verloor. Als klap op de vuurpijl werd Amsterdam bevoordeeld, doordat de afsluiting van de Schelde, waartoe de Republiek in 1584 was overgegaan, maar liefst tot 1792 werd gehandhaafd. Dus ook nadat de vrede tussen Spanje en de Republiek was getekend en zelfs nadat de voormalige Spaanse Nederlanden waren overgegaan naar het Aartshertogdom Oostenrijk, waarmee de Republiek een uitstekende relatie had.

Als gevolg van de alleen vanwege de concurrentiepositie van Amsterdam eeuwenlang doorslepende afsluiting van de Schelde was de rol van Antwerpen als belangrijke havenstad uitgespeeld. 

'De STEEG' is een keer bezocht door iemand uit Antwerpen, die veronderstelde, dat de Oranjes nu over een in België gesitueerd Koninkrijk der Nederlanden zouden regeren, als de wind in de nacht van 31 maart op 1 april 1572 niet richting Den Briel maar naar Brugge zou hebben gestaan. En dat een groot deel van de huidige Belgen dan in het huidige Nederland zou wonen.

Een andere Vlaamse bezoeker van 'De STEEG' heeft wel eens geopperd, dat de Vlamingen, uit van generatie op generatie overgedragen frustratie over de behandeling, die hun landsdeel en met name Antwerpen na de 'val van Antwerpen' van de zijde van stadhouder Willem I Oranje en de Republiek ten deel is gevallen, mee zijn gegaan met de Waalse opstand tegen het door koning Willem I van Oranje-Nassau geleide Koninkrijk der Nederlanden. Hoewel België sinds 1830 bestaat, werd de onafhankelijkheid van het land door Nederland pas in 1839 erkend. (Wat dat betreft heeft Indonesië niet echt te klagen over de snelheid waarmee Nederland de Republik Indonesia heeft erkend.)

Dat koning Willem I niet de moeite nam om zijn afkeer van Waalse, katholieke zuiderlingen te verbergen, heeft een bijdrage geleverd aan Waalse onvrede jegens zijn bewind. Hij trad in 1840 af om in Berlijn te trouwen met Henriëtte d'Oultremont de Wégimont, een katholieke gravin van Waalse afkomst, die in Nederland de spotnaam Jetje Dondermond kreeg.

Er zijn weinig buurlanden, die zo goed met elkaar overweg kunnen als Nederland en België. Maar op een aantal pijnpuntdossiers speelt het om praktische redenen door Oranje en de Republiek gepleegde verraad jegens de Zuidelijke Nederlanden en de afsluiting van de Schelde een grote rol.

Zo zouden Vlaamse politici minder behoefte hebben met een andere oplossing dan het ontpolderen dan de in 1907 in het Verdronken Land van Saeftinghe aangelegde Hertogin Hedwigepolder, als sommigen niet het gevoel hadden, dat de polder vooral niet onder water mag worden gezet, omdat het uitblijven van deze natuurcompensatiemaatregel ertoe kan leiden, dat de Europese Unie de haven van Antwerpen verbiedt te groeien. Dat de Hedwigepolder een Belgische eigenaar heeft, die zich al jaren juridisch met alle middelen tegen de natuurcompensatiemaatregel verzet speelt in Vlaamse ogen geen enkele rol. Nederland speelt volgens veel Vlamingen een vies spelletje door de Antwerpse haven groeikansen te ontnemen, door te weigeren om een bij een internationaal verdrag afgesproken maatregel uit te voeren. (De groei van de Antwerpse haven heeft formeel niets met de ontpoldering van de Hedwigepolder te maken. Deze maatregel zou de door het Sigmaplan, de Belgische variant van de Deltawerken, aangerichte natuurschade moeten compenseren.)

En dan hebben we ook nog de problemen over de IJzeren Rijn. De in 1991 stilgelegde spoorbaan van Antwerpen en Mönchengladbach, die België graag nieuw leven zou inblazen. België staat in zijn recht op grond van recente gerechtelijke uitspraken, het scheidingsverdrag van 1839 en het IJzeren-Rijnverdrag van 1873. Maar ja, de spoorbaan voert in Zuid-Limburg over een stukje grond, dat in 1990 tot Nationaalpark De Meinweg is aangewezen. En in een Nationaal Park horen geen treinen te rijden, vindt Den Haag. Dit kersverse Nationale Park wordt door veel Vlamingen geïnterpreteerd als een tweede Scheldeafsluiting. Ditmaal zou Nederland er niet op uit zijn om de belangen van de haven van Amsterdam te bevoordelen. Nu zou het in Vlaamse ogen om de economische belangen van de haven van Rotterdam en 'zijn' Betuwelijn gaan.

Hoe het ook zij - Den Briel heeft, denken veel Briellenaren, aan de door de val van Antwerpen op gang gebrachte volksverhuizing van welgestelde zuiderlingen het familiebedrijf Rijcken-Interfashion overgehouden, dat al meer dan 350 jaar in het bezit van dezelfde familie is. Dat verhaal klopt niet.

De Brielse Rijcken hadden vanuit in de in de Zuidelijke Nederlanden gelegen plaats Hamont hun kapitaal opgebouwd als 'teut in manufacturen'. Een soort zelfstandig in- en verkopende (en dus kapitaalkrachtige) rondreizende handelaren in stoffen, die ze van producenten betrokken. Teuten werden vaak rijker dan de fabrikanten van de producten, die ze verkochten. (Je had ook teuten, die in loondienst waren bij de mensen wier spullen ze verkochten. In hun geval doet het woord 'handelsreizigers' 'De STEEG' minder aan dronkenschap denken.)

Analoog aan de V.O.C. vormden de teuten teutencompagnieën, die vanuit compagniehuizen werden bevoorraad. Volgens overlevering zou de Brielse compagnie Rijcken in 1690 zijn opgericht. Daarvoor hield de familie Rijcken zich al met stoffenhandel bezig. Antwerpen was overigens zowel een centrum van de stoffenhandel als van teutencompagnieën. Tot aan de 2e Wereldoorlog had de Brielse winkel van de firma Rijcken een man in dienst, die, als 'teut', op de Zuid-Hollandse Eilanden, met een met stoffen beladen wagen 'de boer opging'.

Er bestaan nog altijd zeer nauwe familiebanden tussen de 'Rycken compagnieën' van Den Briel en Hamont.

Niet alleen op dagen waarop de VVV gesloten is, worden er bij 'De STEEG' veel vragen gesteld door toeristen. Daarbij wordt vaak gevraagd of het niet gevaarlijk is, al die verzakte gevels in vooral Nobelstraat en Voorstraat. Het effect is vooral goed te zien aan de gevel van het witte pand op nevenstaande foto. Het pand links van de verzakte gevel staat loodrecht.

'De STEEG' kan bezorgde bezoekers geruststellen. Deze gevels mogen dan wel vervaarlijk naar voren hangen, maar in de meeste gevallen is er sprake van een bewuste keuze van de bouwers. 

Er zijn twee verklaringen voor de ogenschijnlijk verzakte gevels. Vroeger hadden veel panden een katrol hoog aan de gevel, zodat grote en zware dingen via de ramen naar een bovenverdieping konden worden getakeld. Dat ging makkelijker als de voorgevel naar voren helde. 

De tweede verklaring heeft met de Hollandse properheid te maken en speelt alleen bij huizen, waarvan de bouwheer zich ruiten van glas kon permitteren: een naar voren overhellende gevel houdt een deel van de regen van de ramen. Die ramen hoefden minder vaak worden gezeemd. Minder rijke mensen hadden ruitjes van aan elkaar genaaide varkensblazen, geolied papier of linnendoek. Armere mensen hadden helemaal geen ruiten in hun ramen. Die deden 's avonds gewoon de luiken dicht.

Import-Briellenaren krijgen vaak vanaf hun eerste 1 April het gevoel, dat het zinloos is om binnen de vesting de ramen te zemen. Voor je het weet is het immers weer 1 april. 

Goed gezeemde ramen werden in vorige eeuwen in Brielle dermate belangrijk gevonden, dat de deftige stoepen van de meeste huizen in de Voorstraat (niet te verwarren met een trottoir voor algemeen gebruik, want daar deed men niet aan) van de stoep van de buren werden gescheiden door een stenen bank. In die bank zat een deksel. Onder dat deksel zat een koker die naar een waterput leidde. Op die koker kon een zuiger worden aangebracht, waarmee water kon worden omhoog gepompt, dat via een gat in de voorkant in een emmer kon worden opgevangen. 

Een drinkwaterleiding had men niet, maar dus wel een systeem om op comfortabele wijze de ramen te zemen. 

De banken waren in de tijd van kaarslicht en op peperdure walvisblubber brandende olielampen ideaal om bij mooi weer van het laatste dag- en avondlicht te genieten en met buren en voorbijgangers de laatste nieuwtjes uit te wisselen.

In de Brielse binnenstad zijn de meeste panden niet op heipalen maar op koeienhuiden gebouwd. Soms ging een gevel wel degelijk verzakken. Als dat tijdens de bouw gebeurde, werd het gebouwde deel niet afgebroken, maar de rest van de gevel, ten opzichte van het verzakte deel, in een bepaalde hoek afgebouwd, die de verzakking zouden compenseren. Ook deze gevels staan eeuwen na de bouw nog altijd als een huis. 

De gevel van het pand, waarin 'De STEEG' formeel nog altijd tijdelijk is gevestigd, vormt een wel heel bijzonder geval. Op de begane grond hangt de voorgevel voorover. De voorgevel van de bovenetage is in vergelijking met de gevel van de begane grond 'loodrecht' gebouwd; staat grotendeels zoals een fatsoenlijke gevel hoort te staan, maar helt in de rechterbovenhoek duidelijk naar achteren. De beide winkelramen zijn ten opzichte van elkaar in rare hoeken aangebracht. Een en ander zou mogelijk de krachten moeten compenseren van het dijklichaam, waarin het pand (dat aan de zijde van de Venkelstraat ook nog een onderhuis telt) is gefundeerd. Ter hoogte van 'De STEEG' en de naburige panden van de Zeeman is duidelijk, dat de op de middeleeuwse Oostdijk gelegen Nobelstraat ter plekke een flauwe bocht maakt.

Deze afwijkingen zijn helaas niet duidelijk op een foto vast te leggen.

De onderstaande foto biedt een makkelijk te fotograferen voorbeeld van een waarschijnlijk doelbewust 'verzakt' gebouwde gevel op de hoek Nobelstraat/Zuidspuistraat. Een nauwelijks fotografisch vast te leggen voorbeeld van een schots en scheef gebouwde, middeleeuwse muur biedt de zijgevel van het uit de eerste helft van de 14e eeuw daterende pand op de hoek Turfkade/Zuidspuistraat

Met dank aan eigenaar Nils, kunt u hieronder zien hoe de monumentale restanten van de kapel van het voormalige Zuideindse Gasthuis eruit zien aan de zijde die niet door een betonmuur aan het oog wordt onttrokken. Het dak, dat boven de muur uitsteekt is van de nog altijd beruchte WC-rolhouder.

Men zegt dat men enerzijds 'Disneyficatie' heeft willen voorkomen en anderzijds de gemeente Brielle op de kaart heeft willen zetten middels een 'spannende' combinatie van eeuwenoud en modern. De WC-rolhouder werd geacht om op een prominente plaats, pal bij een van de belangrijkste toegangen tot de vesting, een dialoog aan te gaan met zijn historische omgeving. Een Duitse bezoeker van de stad heeft de situatie gekenschetst met de woorden "Vorne Ui! Und hinten Pfui!" 

Er zijn overigens mensen ('De STEEG' incluis) die de WC-rolhouder helemaal zien zitten. Maar dan aan het Brielse Meer en met balkons en schuifpuien aan de achterkant (de kant die tegen de monumentale kapelmuur is gebouwd).

De in de huidige situatie niet meer van de openbare weg zichtbare muur is om de volgende reden een gemeentelijk monument: "De restanten van de KAPEL zijn van monumentale waarde vanwege de hoge ouderdom en de archeologische- en bouwhistorische waarde. Mede van belang in relatie tot de ontwikkeling van Brielle." KLIK HIER om de gehele verklaring over de monumentale status van de (naar verluidt dankzij de door de monumentencommissie gestelde eisen onzichtbare) kapelmuur te lezen.

Niet ver van 'De STEEG' neemt deze (geurloze, maar altijd zeer rijk bloeiende) Lathyrus latifolius afscheid van 2013. Tot volgend jaar, beste pronkerwt!

Wat de verhuizing van AH naar het Luveto-terrein aan de Thoelaverweg betreft maakt 'De STEEG' zich alleen zorgen over de vraag of de grootste winkelruimte binnen de vesting weer snel genoeg gevuld zal kunnen worden. Maar het blijft curieus om te lezen hoe voormalig columnist Piet Moree van de (inmiddels opgeheven) Westvoornse Courant in zijn hoedanigheid als wethouder Klaas Schipper reageerde, toen CDA en PvdA het betreurden, dat 3 van de 6 weken van de terinzagelegging van het ontwerp bestemmingsplan in de zomer vakantie zijn gevallen. Briels Nieuwsland vat de reactie als volgt samen: "Het ter visie leggen in de zomervakantie was volgens hem nodig om de noodzakelijke voortgang van het project niet de belemmeren."

'De STEEG' spreekt hierbij de hoop uit, dat de ooit om zijn kritische bijdragen over onhandige uitspraken van plaatselijke gemeentebestuurders befaamde ex-columnist niet echt heeft willen zeggen, dat de vakantieperiode een uitstekende gelegenheid biedt om te voorkomen, dat teveel belanghebbenden gebruik zullen maken van hun democratisch recht om ergens bezwaar tegen te maken.

Het scherpe pennetje van Piet Moree had hoe dan ook wel raak geweten met de door de krant samengevatte uitspraak.